Honderd jaar later: Nieuwpoort ontrafelt het ware verhaal van Hendrik Geeraert

Een eeuw na zijn dood werpt een nieuwe podcast licht op de man achter de sluizen

In het hart van de Westhoek, waar de IJzer eeuwig voortkabbelt en geschiedenis tastbaar is in de stenen van sluizen en bastions, komt een oude naam opnieuw tot leven. Precies honderd jaar na het overlijden van Hendrik Geeraert zet Stad Nieuwpoort een herdenkingsjaar op poten dat niet kiest voor grootspraak of heldenverering, maar voor verdieping. Centraal staat een driedelige podcastreeks die de legende fileert en de mens achter de daden zichtbaar maakt.

De sluizen van 1914 en een schipper van vlees en bloed

Op 15 juli 1863 werd Hendrik Geeraert geboren in Nieuwpoort, in een gezin waar hard werken de norm was. Hij koos voor een leven op het water, als schipper. Maar het was zijn optreden tijdens de eerste maanden van de Eerste Wereldoorlog dat hem in de geschiedenisboeken zou doen belanden. In oktober 1914, terwijl de Duitse opmars langs de IJzervlakte onstuitbaar leek, hielp Geeraert mee de sluizen van de Ganzepoot openzetten. Het land overstroomde, de vijand werd gestopt. De schipper groeide uit tot symbool.

Toch is het precies dat symbool dat vandaag wordt bevraagd. Wie was deze man echt? Was hij werkelijk de gedisciplineerde held zoals het marmer van zijn standbeeld doet vermoeden, of veeleer een impulsieve, volkse figuur met een ruwe rand?

Een zoektocht in drie stemmen

In de podcast Hendrik Geeraert – waarvan de eerste aflevering op woensdag 4 juni 2025 werd gelanceerd om 19 uur – neemt Mieke Dobbels, curator van het Westfront Nieuwpoort, de luisteraar mee op een tocht door getuigenissen, onderzoek en herinnering. De reeks vermijdt gemakkelijke conclusies, en nodigt uit tot nadenken.

Historica Sophie De Schaepdrijver, erkend kenners van de Groote Oorlog, opent het relaas met een nuchtere analyse. Voor haar is Geeraert geen archetype, maar een mens in een uitzonderlijke situatie, een man die zijn kans greep. Dat maakt hem niet minder dapper, maar wel menselijker.

Ook de stem van Arthur Pauwelijn, hedendaags sluiswachter in Nieuwpoort, klinkt. Voor hem is Geeraert een bron van inspiratie, maar ook een confrontatie met verantwoordelijkheid. De sluizen van vandaag herinneren aan keuzes die niet zonder gevolgen zijn.

Paul Ballon brengt een familiale blik: zijn grootvader Benoit Ballon werkte in 1914 zij aan zij met Geeraert en stelde hem zelfs voor aan de Belgische legerleiding. Die persoonlijke lijn trekt het verhaal weg uit de geschiedenisboeken, rechtstreeks naar de keukentafel.

Kinderen als spiegels van herinnering

Opmerkelijk is ook de bijdrage van leerlingen uit het vijfde leerjaar van de Nieuwpoortse scholen. Hun jonge vragen en onbevangen antwoorden zorgen voor een fris tegenwicht aan het historisch gewicht. De kinderen herkennen in Geeraert geen mythische figuur, maar een mens die durfde – soms zonder precies te weten waarom.

Dat contrast tussen de kinderlijke blik en de academische diepgang maakt de podcast bijzonder gelaagd. De stemmen weven zich in en uit elkaar, waardoor een genuanceerd beeld ontstaat van de man die Nieuwpoort redde, maar zichzelf verloor in de verte van het collectieve geheugen.

Geen beeld zonder ruis

Auteur Benedict Wydooghe en lokale geschiedkundigen Luc Filliaert, Walter Lelièvre, Luc Leye, Erwin Pelgrim en Martin Dobbels vullen de puzzel aan. Ze schuwen het ongemak niet: Geeraert hield van een stevige borrel, was geen onbesproken blad, en handelde vaak op gevoel. Net die aspecten maken hem intrigerend. Ze confronteren ons met de vraag of helden wel moeten beantwoorden aan ideaalbeelden.

Een podcast als herinneringswerk

Schepen van Cultuur Ann Gheeraert benadrukt het opzet van de stad: “We wilden niet vervallen in herhaling of stoet. Dit project biedt ruimte voor nuance en verbeelding. We herdenken niet alleen, we verdiepen. Het is belangrijk dat we in 2025 niet zomaar een standbeeld afstoffen, maar een verhaal openen. Een verhaal dat confronteert én verbindt.”

De technische realisatie van de podcast lag in handen van Johan Bouttery, die met subtiele geluidslagen een luisterervaring creëerde die de tijd overstijgt. De afleveringen zijn gratis te beluisteren via Spotify en de website www.visit-nieuwpoort.be. Aflevering twee verschijnt op woensdag 11 juni, de derde op woensdag 18 juni – telkens om 19 uur.

De herdenking voorbij de podcast

De podcast maakt deel uit van een breder herdenkingsjaar waarin Hendrik Geeraert centraal staat. Zijn naam leeft voort in een plein, een standbeeld en zelfs een reus die op lokale feesten opduikt. In 2013 werd hij nog uitgeroepen tot Grootste Nieuwpoortenaar aller tijden. Maar het is pas nu, in deze reeks stemmen en verhalen, dat hij uit de verte terugkeert naar de straten van zijn stad – niet als icoon, maar als man.

Voor meer informatie over het herdenkingsjaar en de verschillende activiteiten: www.nieuwpoort.be/100-jaar-hendrik-geeraert

( Tekst Serge Jansen van www.westnieuws.be )